Wat is pH?

Vaak staat er op cosmeticaverpakkingen aangegeven dat een product ‘pH neutraal’ of ‘pH-huidneutraal’ is. Maar wat houdt dat nu eigenlijk in? Sterker nog, wat is pH? En waar moet je als consument op letten? Vandaag neem ik jullie even mee terug naar scheikundeles om jullie de basisprincipes van pH uit te leggen!

Historie

Het fenomeen ‘pH’ is bedacht door Søren Sørensen, een Deense chemicus. De ‘p’ in pH staat voor het Duitse potenz, wat macht betekent. De ‘H’ staat voor het waterstofion (waterstof wordt aangeduid met de letter H). In het jaar 1909 bedacht hij de pH-schaal, een schaal die de zuurgraad van een waterige oplossing bepaalt.

pH schaal

De pH-schaal loopt van 0 tot 14 (alhoewel er stoffen bestaan die zo zuur zijn dat ze eigenlijk negatief zijn en stoffen die zo alkalisch zijn die ver boven de 14 uitkomen, maar hee, we moeten ergens een grens trekken). pH 7 is precies in het midden van 0 en 14 en wordt daarom beschouwd als pH neutraal.

Alle vloeistoffen met een pH-waarde hoger dan 7 worden alkalisch (ook wel een base) genoemd, en alle vloeistoffen met een pH-waarde lager dan 7 worden zuur genoemd. Met andere woorden, hoe lager de pH hoe zuurder de vloeistof, en hoe hoger de pH hoe alkalischer de vloeistof.

Een zuur:
– staat waterstof (H+) ionen af
– smaakt zuur
– heeft een pH lager dan 7

Een alkaline (base):
– kan zijn waterstof (H+) ionen moeilijk afstaan (sterker nog, ze trekken ze juist aan)
– smaakt bitter en voelt gladjes aan, zoals een zeep of ander schoonmaakmiddel
– heeft een pH hoger dan 7

Gevaren

Hele sterke zuren (zeer lage pH) en hele sterke alkalines (zeer hoge pH) zijn extreem corrosief en branden werkelijk gaatjes in je kleding of erger nog, je huid. Ik kan me herinneren dat ik wel eens een druppeltje sterk geconcentreerd salpeterzuur heb gemorst op mijn nieuwe leren schoenen, toen ik nog als farmaceutisch analist werkzaam was. De schade leek mee te vallen, maar na een uur zat er toch echt een gaatje in het leer. Was er gewoon doorheen gebrand. Eén druppeltje! Kan je nagaan wat er gebeurt met de gezichten van vrouwen waarbij mannen zuur over ze heen gooien als straf? Verschrikkelijk.

Natriumhydroxide, in de volksmond ook wel gootsteenontstopper genoemd, is een hele sterke base. Criminelen gebruiken het om lijken in op te lossen. That’s right. Binnen 3 uurtjes is een compleet lichaam helemaal vloeibaar. Luguber hè? Kan trouwens ook met zuur. Dit is even om aan te geven hoe gevaarlijk deze vloeistoffen kunnen zijn en dat je altijd moet oppassen wanneer je te maken hebt met hele sterke zuren of basen.

Gelukkig is de pH van cosmeticaproducten niet extreem hoog of laag en kunnen we het dus met een gerust hart gebruiken zonder bang te worden dat we de volgende ochtend niet zullen halen.

De pH van Cola is hoe laag?!

Hieronder een aantal bekende oplossingen met hun pH-waarde, ter indicatie:

Zuiver water = pH 7
Zeep = pH 9 – 10 (vrij alkalisch!)
Tandpasta = pH 8
Maaginhoud = pH 1,5 – 3,5 (vrij zuur!)
Jus d’orange = pH 3,5
Coca Cola = pH 2,5 (whuuut!?)
Onze huid = pH 5,5

Als je er vanuit gaat dat de pH-schaal van 0 tot 14 loopt dan is de pH van zeep echt behoorlijk hoog en de pH van jus d’orange (net zoals bijna alle vruchtensappen) en Coca Cola is echt superzuur. Ik schrok er wel een beetje van toen ik dit voor het eerst las. Nu snap ik ook waarom zeep je huid zo kan uitdrogen en waarom het drinken van te veel vruchtensap en frisdrank zo slecht is voor je gebit. En nu snap ik ook waarom tandartsen aan de hand van een gebit kunnen zien of iemand een eetstoornis heeft: iemand die vaak overgeeft pompt continue een superzure maaginhoud naar buiten, dat doet een gebit op den duur natuurlijk niet ten goede.

pH huidneutraal

We vergeten het vaak, maar onze huid is ook een orgaan. Het zit dan wel aan onze buitenkant, maar net als een hart, longen, nieren en darmen heeft ook de huid een functie. Onze huid is ons eerste afweermechanisme tegen bacteriën en infecties en het beschermt ons tegen ongevallen en uitdroging. Het beschermt in feite alle andere organen die we hebben en juist om deze reden moeten we goed voor onze huid zorgen. De pH van onze huid is 5,5 (maar mensen met huidaandoeningen zoals eczeem of diabetici hebben vaak een iets hogere pH). Even ter duidelijkheid: pH-neutraal is 7 en pH-huidneutraal is 5,5. Dit is dus niet hetzelfde!

Als we onze huid wassen met alkalische producten, en dat zijn vaak producten die schuimen, brengen we de ietwat zure pH van onze huid uit balans. Vooral hele jonge kinderen, of juist oudere mensen of mensen met een (zeer) gevoelige huid kunnen huidirritatie krijgen van producten die de pH van hun huid uit balans brengen. Ook mensen met huidaandoeningen zijn gevoelig voor producten met een te hoge of te lage pH.

Waarom? Als de pH-waarde van onze huid verstoord raakt dan verzwakt dat de natuurlijke barrière, waardoor de huid sneller raakt uitgedroogd. Water heeft een pH van 7 en dat is hoger dan de pH van onze huid. Je raad het al, ook zoiets onschuldigs als water kan onze huid dus al flink uitdrogen. Daarom is onze huid ook vaak wat droger en trekkeriger als je uit de douche komt stappen.

Om de huid gezond en in balans te houden is het belangrijk dat de pH waarde van de huid zo neutraal mogelijk blijft, zodat het beter vocht kan vasthouden en er minder kans is op uitdroging. Je kunt je huid hier een handje bij helpen door zoveel mogelijk pH-huidneutrale producten te gebruiken (dus met een pH van rond de 5,5).

Of gewoon minder vaak douchen.

Ik denk wel dat, ook al is de pH technisch gezien in orde, ingrediënten zoals zeep veel huideigen oliën stript van onze huid en dat parfum, kleurstoffen en parabenen ook niet veel goeds doen wat betreft huidirritatie. We moeten ons dus vooral niet doodstaren op pH (zo van, als de pH maar huidneutraal is), want er zijn meerdere factoren die kunnen zorgen voor huidgevoeligheid.

Klik hier voor een artikel dat ik schreef over de pH van de vagina in combinatie met intieme verzorging. Ook al is de pH van water 7, toch is het (althans voor mij) beter om mijn vagina te wassen met alleen water. Intieme verzorging is niets voor mij, ik krijg dan echt last.

pH in cosmetica

Stond er op elk product maar aangegeven wat de pH-waarde is, dat zou naar mijn idee ideaal zijn. Gewoon onder de ingrediëntenlijst, ofzo. Helaas is dit niet het geval en moeten we er dan maar op vertrouwen dat de fabrikant zo slim is geweest om er rekening mee te houden. Gelukkig worden tegenwoordig de meeste producten, ook al bevatten ze zeep, in balans gebracht met bijvoorbeeld citroenzuur, zodat het product naar een pH wordt gebracht tussen de 5,5 en 7 en dus technisch gezien pH-(huid)neutraal genoemd kan worden. Maar toch blijft het altijd een gok.

pH indicator

Thuis heb ik pH-strookjes waarmee  ik de pH kan bepalen van vloeistoffen. Deze indicators doop je simpelweg in de vloeistof en dan lees je de kleur af: geel is een lage pH en hoe groener de kleur wordt, des te hoger de pH. De strookjes die ik hier laat zien kunnen pH meten tussen 4 en 7. De strookjes heb ik destijds meegenomen van het laboratorium, maar het zou handig zijn als we deze gewoon bij de drogist zouden kunnen kopen, vinden jullie ook niet? Ze zijn niet zo supernauwkeurig als een pH-meter, maar geven desondanks een redelijke specifieke indicatie van de pH.

Ik hoop dat het jullie duidelijk is geworden wat pH is, wat het verschil is tussen een zuur en een base en waarom het zo belangrijk is dat de producten die we gebruiken pH-huidneutraal (pH 5,5 – 7) zijn. Ook hoop ik dat dit artikel niet al te saai was, haha! Ik kon gewoon niet stoppen met schrijven.

Until next time,
Serena Verbon

bron afbeeldingen: denstoredanske.dk, Breaking Bad, Vayuvit, gimmesomeoven.com, rsvpmedspa.com, sanicur.nl